Den Briel in 1572

Het verhaal van Agnieken, door haarzelf in Boerenwormkruid verteld, begint op 5 april 1572.

De bevrijding van Den Briel door de Geuzen, ja, die is wel algemeen bekend. Ieder jaar verandert de stad op 1 april voor even in een feestende massa die de 'strijd van de Watergeuzen tegen de Spanjaarden' naspeelt en het vooral ziet als een mooie aanleiding voor een gezellig feest. Dat het écht een strijd was en dat de ellende voor de bevolking ook na 1 april gewoon doorging, daar denken niet veel mensen bij na.

Agnieken was een voorvechtster van vrouwenrechten

Door haar moeder als 11-jarige bij de Zwartezusters gedumpt, schikt zij zich in eerste instantie in haar lot. Ze leert daar als lekenzuster zorgen voor doodzieke vrouwen (en soms mannen) en als vroedvrouw fungeren voor arme vrouwen die zich de officiële stadsvroedvrouw niet konden veroorloven. Stel je van dat laatste niet te veel voor, kraamzorg stond in de kinderschoenen.

Dat waren er in 1572 steeds meer, arme vrouwen, want de haringvangst werd door het dichtslibben van de Brielse Maas steeds minder. En haring was een grote inkomstenbron, veel mannen werkten in de haringvangst.

Den Briel was in de eeuwen voor de 16e eeuw voornamelijk Rooms-Katholiek. Er waren maar liefst zeven kloosters binnen de muren van het stadje en er stond er ook een in het naburige dorp Rugge. Maar door invloed van Luther en Calvijn begonnen zich steeds meer mensen in het geniep te identificeren met het protestantse geloof. Dat vond de zeer Roomse Filips II niet goed, dus stuurde hij de Hertog van Alva naar dat natte kikkerland ver van Spanje. De Spaanse Inquisitie werd gevreesd en niet voor niets, want er werd zeer wreed opgetreden tegen 'ketters'. Toch was het tij niet meer te keren.

Een lang verhaal héél kort: op 1 april trokken de Watergeuzen het slecht verdedigde Den Briel binnen waarna er een periode aanbrak waarin het voor de bevolking van deze regio vaak onduidelijk was wie er nu eigenlijk de dienst uitmaakte in het gewest Holland. Agnieken vertelt dit verhaal.

Heen en weer geslingerd

tussen hoop en vrees, gaat Agnieken steeds meer twijfelen aan haar rol als lekenzuster. Ze wil leren lezen en schrijven, iets wat in die tijd voor een niet rijke vrouw heel bijzonder is. Het lijkt een onbereikbare droom, totdat de Lutheraan die haar en haar zusje Elsken onderdak geeft het haar leert. Luther was namelijk een voorstander van het zelf kunnen lezen van de Bijbel. Agnieken ziet lezen en schrijven echter als een mogelijkheid voor een vrouw om zich te ontworstelen aan het juk van het huwelijk. Iets wat haar zeer aan het hart gaat, omdat ze dagelijks ziet hoe zwaar de vrouwen om haar heen het hebben. Agnieken redeneert dat ze, als ze kan lezen en schrijven, ook financieel onafhankelijk zal kunnen worden.

Wij zijn inmiddels 450 jaar verder...